Seth van der Wielen

Eerder schreef ik al dat duurzaamheid de afgelopen decennia is opgerekt. Zowel in terminologie als in praktiserende zin. In https://kybys.nl/2022/01/06/duurzaamheid-is-meer-dan-techniek-alleen/ staat te lezen dat wij duurzaamheid zien als een balans tussen milieu ecologische, sociale en economische aspecten. In normaal Nederlands betekent dit voor ons vakgebied dat een milieuvriendelijk maar onbetaalbaar ontwerp, niet duurzaam is. Onze eerste tip om die balans in het oog te houden is dan ook:

Klimaatadaptatie gaat over wat anders. Klimaatadaptatie gaat namelijk over het anticiperen op klimatologische veranderingen. Grofweg: de zeespiegel stijgt, het wordt warmer, het wordt natter en het wordt droger (nee, geen schrijffout). Wanneer het op ontwerpen aankomt, zijn de begrippen klimaatadaptatie en duurzaamheid vaak wel goed te combineren. In de praktijk vertaalt dat zich bijvoorbeeld in onder andere wadi’s en infiltratiekratten. Oplossingen die bijdragen aan het anticiperen op klimatologische veranderingen en die tegelijkertijd bijvoorbeeld niet erg duur zijn.

Als pleitbezorgers van natuurvolgende oplossingen zien we in ruimtelijke ontwerpen een hardnekkig automatisme van het grijpen naar techniek. Niet dat dit per se erg is, maar noodzakelijk of logisch is het ook niet. We hebben het in onze Westerse beschaving meer logisch ‘gemaakt’. KYBYS  ziet techniek meer als een oplossing waar je op teruggrijpt wanneer er geen natuurlijke (natuurvolgende) oplossing voorhanden is. Een voorbeeld.

Ik begrijp dat het kijken naar de bodem en het gebruik maken van natuurlijke zandbanen als transportgang voor regenwater misschien een brug te ver is. Neem dan iets simpels als hoogteverschillen in het landschap. Volgens onze natuurkundige wetten vormen de laaggelegen delen namelijk natuurlijke retentiegebieden. Waarom wordt daar bij veel nieuwbouwplannen compleet aan voorbijgegaan door huizen te situeren op laaggelegen delen die vervolgens moeten worden opgehoogd?

Natuurvolgend ontwerpen en natuurvolgend beheer is een vak apart. Voor geïnteresseerden in zowel duurzaam, klimaat adaptief als natuurvolgend ontwerpen, volgt hier een aantal tips. Het gaat hier om algemene tips die zijn toegepast en toegelicht met voorbeelden uit de praktijk:

2. Maak gebruik van aanwezige hoogteverschillen.
   Pas een woonlocatie aan op de ondergrond. Bouw niet op laaggelegen delen. Ophogen kost geld en het duurt jaren voordat de natuurlijke loop van grond- en oppervlaktewater zich heeft aangepast aan de nieuwe situatie.
3. Verdiep je in de kenmerken van de bodem.
   Daktuinen in een gebied met zandgronden en lage grondwaterstanden, is bijvoorbeeld niet zo handig gelet op verdroging.
4. Ga slim om met structuren in het landschap.
   Een slinger in de weg heeft net zo’n remmende werking als een rechte weg voorzien van drempels.
5. Voer vertraagd af.
   Omarm meanderende beekjes en kom tot een speelser ontwerp. Zorg voor natuurlijke oevers.
6. Centreer en voorkom groene versnippering.
   Kleine plantvakken en solitaire bomen bieden minder kansen voor flora en fauna. Gecentraliseerde groenplaatsen vergroten de biodiversiteit.
7. Zorg voor aanleg of behoud van een natuurnetwerk.
   Pas je ontwerp aan op aanwezige groenstructuren. Gebruik bermen langs wegen als natuurnetwerk. Deze functie laat zich uitstekend combineren met (natuurlijke) waterberging.

We sluiten af met enkele tips voor een natuurvolgend beheer:

8. Gebruik opgehaald groenafval en bermmaaisel als compost voor particulieren of agrariërs.
Dit helpt verdroging van de bodem tegen te gaan en om de koolstofbalans op peil te houden.

9.  Bestrijd (berm)bodemverdichting en vergroot de capaciteit voor tijdelijke wateropname.

10. We schrijven jaarlijks tientallen maaibestekken. Je kent ze wel, frequentiebestekken of andere contractvormen waarin we voorschrijven dat gazons en terreinen moeten worden gemaaid met bos-, kooi- of cirkelmaaiers. Als zelfs golfterreinen gebruik maken van schapen als natuurlijke begrazers…